Op 29 augustus 2019 publiceerde The Lancet, het bekende medisch-wetenschappelijk tijdschrift, een artikel van de “Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer” over het verband tussen menopauzale hormoon therapie (MHT) en de kans op borstkanker. Hierdoor is (weer) veel beroering ontstaan over deze hormoonbehandeling. Mainstream media hebben hier – ten onrechte – uit afgeleid dat alle vrouwen maar weer zo snel mogelijk moeten stoppen met MHT, omdat dit de kans op borstkanker sterk zou verhogen.
Allereerst: Het artikel in The Lancet is niet een nieuw onderzoek, maar een zogenaamde “meta-analyse”. Bij een meta-analyse worden de resultaten van verschillende vergelijkbare en al eerder gepubliceerde onderzoeken bij elkaar opgeteld en geanalyseerd. Dit optellen van resultaten van heeft als voordeel dat bepaalde conclusies met meer zekerheid gesteld kunnen worden dan wanneer er met kleinere onderzoeksgroepen wordt gewerkt. Nadeel is dat de bij elkaar opgetelde onderzoeken niet gelijk van opzet zijn, waardoor de uitkomsten niet zonder meer op één hoop te vegen zijn.
Wetenschappelijke organisaties die zich met de behandeling van overgangsklachten bezig houden hebben inmiddels gereageerd op de publicatie in The Lancet. In Nederland is dat de Dutch Menopause Society (onderdeel van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)). De reactie van de Dutch Menopause Society is beknopt (je kunt deze hier lezen) en verwijst naar de uitgebreide reactie van de “International Menopause Society” (IMS). Deze organisatie is een autoriteit op het gebied van de overgang en bestaat onder andere uit de nationale menopauze verenigingen. De reactie van de IMS (in het engels) kun je hier lezen:
https://www.imsociety.org/manage/images/pdf/2b650ccd4a2e0c63806d82ed2984ed69.pdf
De belangrijkste conclusies uit deze reactie van de International Menopause Society zijn mijns inziens:
De meeste informatie over de kans op borstkanker in het artikel is niet nieuw (want de onderzoeken waarop het artikel is gebaseerd, zijn afzonderlijk al eerder gepubliceerd -red.)
De uitkomsten over MHT met alleen een oestrogeen (dus zonder progestageen – red.)) verschillen van die van het Women’s Health Initiative (WHI) gerandomiseerde onderzoek.
De voor deze publicatie gebruikte onderzoeken stammen uit een tijd waarin andere (combinaties van) hormonen gebruikt werden dan tegenwoordig gebruikelijk. Dit artikel geeft dus géén informatie over het effect van de tegenwoordig aanbevolen hormooncombinaties op de kans op borstkanker.
Dit artikel geeft belangrijke informatie over de relatie tussen obesitas en het risico op borstkanker.
De kans op borstkanker is één van de componenten van de afweging van voor- en nadelen van MHT die elke individuele vrouw moet maken. Hierin moeten ook de ernst van de symptomen en de potentieel gunstige effecten van MHT op botsterkte en gezondheid van hart- en bloedvaten mee worden gewogen.
Het is belangrijk om je te realiseren dat dit artikel geen informatie geeft over de invloed van de hormooncombinaties zoals die tegenwoordig bij MHT worden aanbevolen!
De uitkomsten van onderzoeken van het Women’s Health Initiative (WHI) over de relatie tussen MST en de kans op borstkanker aan het begin van deze eeuw hebben tot grote veranderingen geleid in het voorschrijf-regime van hormonen tegen overgangsklachten (zowel de aard van de hormonen, de dosering en de toedieningsweg is tegenwoordig vaak anders, red).
Het overgrote deel van de onderzoeken die voor deze publicatie gebruikt zijn, dateert van voor de WHI-onderzoeken en in deze onderzoeken zijn dus verouderde hormoon-combinaties gebruikt (dit geldt vooral voor hormooncombinaties waarin als progestagenen medroxyprogesteron- acetaat (MPA) en norethisteron werden gebruikt). Maar juist deze twee progestagenen zijn gebruikt in vrijwel alle onderzoeken die voor dit artikel geanalyseerd zijn (wanneer een combinatie van oestrogeen en een progestageen werd gebruikt. Therapie met alleen een oestrogeen kan ook, maar alleen wanneer een vrouw haar baarmoeder niet meer heeft (red.))!
Van de progestagenen die tegenwoordig worden geadviseerd worden (lichaamseigen progesteron en dydrogesteron) zijn onvoldoende data meegenomen in het onderzoek om hieruit conclusies te kunnen trekken (het feit dat deze progestagenen als de veiligste optie worden gezien is gebaseerd op andere onderzoeken, red.)
In de meerderheid van de onderzoeken namen vrouwen de oestrogenen oraal in. Dit resulteert in een hoog niveau van oestron (een van de soorten oestrogeen in het lichaam) in het bloed. Wanneer oestrogenen transdermaal (door de huid heen) worden toegediend treedt deze verhoging niet op. Oestron is niet alleen het belangrijkste oestrogeen dat door vrouwen na de menopauze wordt geproduceerd, maar vrouwen met overgewicht / obesitas hebben er ook hogere hoeveelheden van in hun bloed. Mogelijk is er een verband tussen die hogere waarden en de verhoogde kans op borstkanker bij obesitas.
Dat obesitas een belangrijke risicofactor voor borstkanker is, wisten we al, maar dit feit komt in het artikel nog nadrukkelijker naar voren. Dat obesitas de kans op borstkanker verhoogt, komt waarschijnlijk doordat vetcellen vrij veel oestrogenen produceren. Vrouwen met obesitas hebben, ook als ze geen MHT gebruiken, een verhoogde kans op borstkanker. Letterlijk schrijft de IMS: “Als obesitas een medicijn was, zouden we het gebruik ervan ontraden.”
Wat merkwaardig is de conclusie in The Lancet over vrouwen die vroeg (voor hun 45e) in de overgang komen.
Van deze groep vrouwen is bekend dat ze een 30 % lagere kans hebben om borstkanker te krijgen dan vrouwen die op hun 45e nog menstrueren. Dit is niet alleen maar gunstig want diezelfde vrouwen krijgen door het wegvallen van vrouwelijke hormonen een groter risico op:
1. vroegtijdig overlijden ongeacht de doodsoorzaak
2. vroegtijdig overlijden als gevolg van hart- en vaatziekten
3. osteoporose en botbreuken
De schrijvers van het artikel melden dat jonge postmenopauzale vrouwen die MHT gebruiken meer kans hebben op borstkanker vergeleken met jonge postmenopauzale vrouwen die geen MHT gebruiken. Wat ze er niet bij vertellen, is dat het gebruik van MHT de kans op borstkanker weer op het niveau brengt van wanneer ze niet vroegtijdig in de overgang zouden zijn gekomen (deze groep vrouwen gebruiken deze hormonen niet uit luxe maar uit noodzaak omdat de kans op het overlijden door het jong in de overgang raken aanzienlijk groter is dan de kans om aan borstkanker te overlijden – red).
Iets dergelijks geldt voor de vrouwen in de leeftijd van 45 tot 54 jaar, de levensfase waarin het overgrote deel van de vrouwen in de overgang komt. In die leeftijdsgroep hebben vrouwen die pre-menopauzaal zijn (d.w.z. die nog uit zichzelf menstrueren) een relatief hoger risico om borstkanker te krijgen (1,33 – 1,52) dan hun leeftijdsgenoten die post-menopauzaal zijn. Echter, ook hier geldt dat MHT bij postmenopauzale vrouwen het risico op botontkalking, diabetes en hart- en vaatziekten verlaagt tot dat van pre-menopauzale vrouwen van dezelfde leeftijd.
De reactie van het IMS eindigt met de volgende conclusies en aanbevelingen:
Vrouwen komen in verschillende leeftijden, met verschillende (ernst van) symptomen en verschillende gezondheidsrisico’s in de overgang.
De International Menopause Society is voorstander van een grondige beoordeling van de gezondheidstoestand van vrouwen met daarbij aandacht voor beinvloedbare risicofactoren voor chronische ziekten, zoals overgewicht / obesitas. Het belang van deze laatste risicofactor is in deze publicatie in The Lancet overtuigend aangetoond. De voor- en nadelen van MHT verschillen qua timing ten opzichte van de menopauze, zodat de therapie voor elke vrouw op maat gemaakt moet worden. Het is van belang dat het onderzoek naar de hormooncombinaties die nu gebruikt worden voor MHT voortgezet wordt.
Klik hier als je meer wilt lezen over de overgang en moderne menopauze hormoon therapie (MST).