Wat is “Dress Red Day”?

Op zondag 29 september 2019 is het in Nederland voor de tiende keer “Red Dress Day”. Dit fenomeen is overgewaaid uit de Verenigde Staten (het heet daar “National Wear Red Day”) en het doel ervan is de aandacht en kennis over hart- en vaatziekten bij vrouwen te vergroten. Het is de bedoeling dat je op “Dress Red Day” iets roods draagt om je steun aan dit mooie streven te betuigen!

Hoe vaak komen hart-en vaatziekten bij vrouwen voor?

Elke dag overlijden er 55 vrouwen in Nederland aan een hart- of vaatziekte. Per jaar zijn dat er dus ruim 20.000. Totaal overlijden er ongeveer 38.000 mensen aan een hart- of vaatziekten. Er overlijden dus meer vrouwen dan mannen aan hart- en vaatziekten! 25% van de vrouwen in Nederland overlijdt uiteindelijk aan een hart- of vaatziekte. Ter vergelijking: Jaarlijks wordt bij 17.000 vrouwen in Nederland borstkanker geconstateerd en er overlijden 3000 vrouwen per jaar aan borstkanker. In Nederland hebben 670.000 vrouwen in lichte of ernstigere mate een hart- of vaatziekte. Ik wil borstkanker absoluut niet bagatelliseren, maar als je de omvang van beide aandoeningen vergelijkt, is meteen duidelijk waarom er meer aandacht en bewustwording voor vrouwelijke hartziekten nodig is!

Waarom speciale aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen?

De vrouwen-cardiologie (ook wel gynaecardiologie genoemd) heeft de laatste jaren stormachtige ontwikkelingen doorgemaakt. Dit stuk gaat alleen over hartziekten die door vernauwing van de kransslagaderen zijn ontstaan. Deze vaten, ook wel kransslagaderen of coronairvaten genoemd, voorzien de hartspier zelf van bloed. Als de kransslagaderen vernauwen kan er zuurstoftekort in de hartspier ontstaan.

Hoe ontstaat aderverkalking bij vrouwen?

We weten inmiddels, onder andere door het werk van gespecialiseerde vrouwen-cardiologen als professor Angela Maas en Janneke Wittekoek dat atherosclerose (aderverkalking) bij vrouwen anders verloopt dan bij mannen. Aderverkalking bij mannen treedt vooral in de grote kransslagaderen op, terwijl bij vrouwen juist de kleine kransslagaderen vaker zijn aangedaan. Dit verschil zorgt ervoor, dat bij zuurstoftekort van het hart, vrouwen vaak andere klachten ervaren dan mannen. Vrouwen hebben vaak niet, of niet alleen, “typische” hartklachten hebben (zoals pijn op de borst, een “bandgevoel” om de borst, uitstralende pijn naar de kaken, zweten). Hierdoor wordt de link tussen deze symptomen en zuurstofgebrek van het hart vaak niet gelegd. Meestal krijgen ze dan te horen dat “stress” hun klachten veroorzaakt. Extreme vermoeidheid, benauwdheid, snelle ademhaling, duizeligheid en pijn uitstralend naar de bovenbuik of tussen de schouderbladen zijn van die minder typische klachten waarmee zuurstoftekort van het hart zich bij vrouwen kan manifesteren. Bovendien kan intensiteit van de klachten erg wisselend zijn. De medische tests die artsen traditioneel gebruiken om vernauwing van de kransslagaderen en daarmee zuurstoftekort in de hartspier op te sporen zijn vaak niet geschikt om de vernauwingen in die fijne bloedvaatjes aan het licht te brengen. Dit komt enerzijds doordat de vernauwing veel subtieler is en dus moeilijker aan te tonen. Anderzijds kan, naast deze structurele vernauwing, ook een tijdelijke vernauwing van deze bloedvaten een rol spelen. Dit wordt veroorzaakt door “kramp” in de vaatwand. Dit spasme komt en gaat en is dus lastig aan te tonen. De verschillen in het tot stand komen van aderverkalking tussen mannen en vrouwen leidt ook tot een verschil in klachten die mannen en vrouwen aangeven als het hart last heeft van zuurstoftekort.

Wanneer heb je een verhoogd risico op hart- en vaatziekten?

De belangrijkste traditionele risicofactoren zijn roken, hoge bloeddruk, diabetes mellitus (suikerziekte), verhoogde cholesterolwaarden, overgewicht, overmatige stress en de menopauze. Daarnaast kunnen ontstekingsziekten (bijvoorbeeld reumatoide arthritis), stofwisselingsziekten (hyperhomocysteinemie) of nierziekten de kans op problemen met hart- en bloedvaten vergroten.
Voor de menopauze (de laatste keer (natuurlijke) menstruatie in het leven van een vrouw) worden hart- en bloedvaten beschermd door de oestrogenen die het lichaam produceert. Na de menopauze valt deze bescherming weg. Dit zorgt ervoor dat de bloedvaatwanden in kwaliteit achteruitgaan. Slechtere cholesterol-waarden en toename van insuline-resistentie, beiden vaak ook het gevolg van de menopauze, versterken dit nog. Vrouwen krijgen gemiddeld 7 – 10 jaar later hartklachten dan mannen, maar zoals blijkt uit de eerder genoenmde cijfers over hart- en vaatziekten, beginnen ze vanaf de menopauze aan een succesvolle, maar zeer ongewenste, inhaalrace. Gemiddeld hebben vrouwen hun menopauze rond de 51 jaar. Een procent van alle vrouwen komt al op hun 40e of eerder in de overgang. Dit heet Primaire Ovariele Insufficientie (POI). Zij verliezen dus al vroeg het beschermende effect van hun vrouwelijke hormonen en hebben een hoger risico op hart- en vaatziekten. Dit geldt ook voor vrouwen waarbij de eierstokken ruim voor de verwachte menopauze zijn verwijderd. Zij moeten altijd met gynaecoloog overleggen of hormoongebruik tot een jaar of vijftig nuttig voor ze is. Niet alleen om hart- en bloedvaten te beschermen, maar ook om hun botten sterk te houden.

Waar moet ik verder op letten? Nieuwe en minder bekende risicofactoren.

De laatste jaren zijn een aantal minder bekende risicofactoren ontdekt. Een belangrijk deel daarvan zijn gerelateerd aan de gezondheid van de vrouw tijdens de zwangerschap. Je zou kunnen stellen dat een zwangerschap een “stress-test” voor haar gezondheid is. Vrouwen die tijdens een zwangerschap last hadden van hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging of zwangerschaps-diabetes, hebben een verhoogd risico om op latere leeftijd hartproblemen te krijgen. Wanneer je als jonge vrouw vaak last hebt gehad van migraine-aanvallen is, loop je ook meer risico om een hart- of vaatziekte te krijgen. Hetzelfde geldt, weten we inmiddels, voor vrouwen die borstkanker gehad hebben en daarvoor, onder andere, bestraling en chemotherapie gehad hebben. Deze, vaak essentiele, onderdelen van een borstkankerbehandeling hebben ook hun keerzijde, maar dit is zeker geen pleidooi om maar af te zien van die behandelingen. Het is wel een oproep om bij klachten die van het hart afkomstig kunnen zijn je huisarts of je oncoloog hierop te wijzen. In overleg met de cardioloog kan dan onderzoek en, zo nodig, behandeling plaatsvinden. Eventueel kan, zeker wanneer er nog andere risicofactoren in het spel zijn of bij atypische klachten, een preventieve screening door een cardioloog nuttig zijn.

Omdat vrouwen die een hartinfarct krijgen een slechtere prognose hebben dan mannen die hetzelfde overkomt, is preventie belangrijker dan ooit. Happy Dress Red Day!

Meer lezen?

www.hartstichting.nl
Hart voor vrouwen, Angela Maas (verkrijgbaar via hartvoorvrouwen.nl)
Het vrouwenhart, Janneke Wittekoek
Het vrouwenhart: Werkboek, Janneke Wittekoek